Polskie magnetofony kasetowe - część 2 - magnetofony przenośne

Z Technique.pl

Skocz do: nawigacja, szukaj

Poprzednia część cyklu: Polskie magnetofony kasetowe - część 1 - magnetofony stacjonarne.

Spis treści

1 Polskie przenośne magnetofony kasetowe
2 Radiomagnetofony (przenośne i stacjonarne)

Polskie przenośne magnetofony kasetowe

Wśród konstrukcji polskich magnetofonów przenośnych można rozróżnić parę linii wyrobów. Większość z nich zaczęła swoje życie w oparciu o licencję firmy Thomson, wzorowanej na niej mechanice od magnetofonów ZRK 53x lub licencji firmy Grundig. Mechanizmy z tych rodzin były wykorzystywane w różnych magnetofonach przenośnych, radiomagnetofonach i urządzeniach stacjonarnych produkowanych w różnych zakładach. Były też radiomagnetofony bazujące na mniejszym lub większym uproszczeniu napędów dostarczanych przez Diorę (stosowane głównie w radiomagnetofonach produkcji zakładów Eltra) jak również wyglądające na całkowicie własne konstrukcje. Jednak te były w mniejszości - co najmniej pod względem rozmiaru produkcji.

Urządzenia oparte o licencję Thomson pojawiły się ok. 1971r. Można wyróżnić np. modele magnetofonów MK 121, MK 122, MK 125, B301, B302, B303, radiomagnetofon Jola itd. Ta linia produktów zakończyła swoją karierę ok. 1980r.

Magnetofon Unitra ZRK MK125 (zdjęcie W. Sikora)

Magnetofon Unitra ZRK MK122

Magnetofon Unitra ZRK MK121

Dłużej przetrwały napędy pochodzące z magnetofonu ZRK 53x opracowanego ok. 1975r. Mechanizmy tych magnetofonów były bardzo podobne do w/w licencyjnych konstrukcji Thomsona. Dla laików optycznie identyczne, ale jednak różne. Można założyć, że zmieniono większość wymiarów pozostawiając jednak niezmienione zasady pracy. Stawiamy hipotezę, że producentowi (ZRK) zależało na: a/dostosowaniu licencyjnych napędów do rodzimych możliwości technologicznych, b/ominięciu ograniczeń wynikających z licencji, c/poprawieniu walorów eksploatacyjnych (a co najmniej ich nie pogarszaniu przy realizacji punktów /a/ i /b/). Nie wiemy tylko dlaczego nowy mechanizm był wyższy od pierwowzoru... W każdym razie w ten sposób powstała rodzina mechanizmów, które w niektórych urządzeniach były stosowane prawie do końca produkcji magnetofonów w Polsce. Mechanizmy te zastosowano np. w radiomagnetofonie Maja i magnetofonie B113 Kapral. Urządzenia przenośne z tymi mechanizmami były produkowane do połowy lat 80-tych. Dłużej produkowano je w wersjach stacjonarnych. Magnetofony przenośne z tej linii zostały funkcjonalnie zastąpione wyrobami bazującymi na licencji firmy Grundig.

Magnetofon Unitra B113 Automatic IC Kapral

Wyroby na licencji Grundig pojawiły się pod koniec lat 70-tych. Początkowo były to montowane w Polsce oryginalne radiomagnetofony Grundig. Produkowano je pod nazwą licencjodawcy. Jednak bardzo szybko zaczęto je modyfikować lub opracowywać własne urządzenia wykorzystujące ich elementy. Urządzeń bazujących na tej licencji było dużo i trudno je wymienić jednym tchem (patrz niżej). Wygląda na to, że opracowano ich parę generacji, rozwijanych głównie w formie radiomagnetofonów. Naszym zdaniem poszczególne generacje różniły się między sobą przede wszystkim stopniowym zastępowaniem części metalowych plastikowymi. Magnetofony o których można powiedzieć, że miały coś wspólnego z tą licencją, były produkowane jeszcze we wczesnych latach 90-tych. Szczytową konstrukcją mógł być model RMS 475a. Pisząc to bierzemy pod uwagę jak długą drogę przeszła ta konstrukcja. Stopniowo wprowadzane przez konstruktorów ZRK zmiany wyewoluowały w zasadzie w nowy byt.

Magnetofon Unitra ZRK MK235

Radiomagnetofon Unitra RMS 475a

Można też zauważyć, że istniały również udane konstrukcje (prawdopodobnie) własne jak np. wspomniany poniżej dyktafon M-101, datacorder MK250/MK450 lub radiomagnetofon Condor wyposażony w miękką mechanikę. Ten ostatni był co prawda produkowany we współpracy z Czechosłowackimi zakładami Tesla, ale źródła podają, że akurat mechanizm magnetofonu pochodził z Lubartowa.

Magnetofon Unitra Magmor M101

Magnetofon Unitra Lubartów MK-250

Podobnie jak to było z magnetofonami szpulowymi w wypadku magnetofonów przenośnych i radiomagnetofonów także zadziwia duża ilość typów i modeli. Nie należy dawać się na to nabrać. Wiele z nich różniło się od siebie zmianami stylistycznymi lub niedużymi modernizacjami. Zmiany polegające na wymianie elementów dyskretnych na układy scalone należy uznać za poważne. Niektóre modele zmieniały też oznaczenie przy przenoszeniu miejsca produkcji. Często np. konstrukcję wdrażano do produkcji w ZRK, a później przenoszono produkcję do np. Lubartowa. Do tego dochodzą zmiany oznaczeń modeli licencyjnych (Grundig, Thomson), jak i przeznaczonych na eksport.

I tak np. magnetofony MK 125, B302 i B303 różnią się, poza nieznacznymi zmianami stylistyki, głównie wprowadzeniem samoczynnego ustawiania poziomu zapisu i zastosowaniem w późniejszych modelach scalonego wzmacniacza. Różnice pomiędzy B113 i B113IC-Kapral nie są już tak jasne w szczególności, że przez chwilę istniał B113IC-nie-Kapral. Kajtek PS101 i Walker PS101 były tylko przeznaczone na inne rynki, a czym różniły się od Walker PS102 już chyba nikt nie pamięta. Ciekawostką jest, że na rynku ok. 1990r. bardzo popularny był walkman sprzedawany pod marką "International", będący wierną kopią Kajtka/Walkera - a może to jego kolejne wcielenie wynikłe z dziwnej polityki handlowej?. Podobnie MK232, MK232P i MK235... Wyroby bazujące technologicznie na licencji Grundiga mnożyły się w oczach. Czytelników poszukujących szczegółowych różnic pomiędzy modelami odsyłamy na stronę http://www.oldradio.pl .

Z drugiej strony należy wspomnieć, że np. Magmor M-101 najwyraźniej miał to samo oznaczenie w całym okresie produkcji niezależnie od tego czy miał ręcznie ustawiany poziom zapisu (ze wskaźnikiem), automatycznie (z diodą LED zamontowaną w miejscu wskaźnika) lub czy był w stacjonarnej wersji "pamięci magnetofonowej".

Być może o oznaczaniu produktów decydowała polityka centralnego planowania. Stawiamy kolejną hipotezę, że w niektórych zakładach kreatywność (wprowadzanie nowych modeli) była nagradzana, a w innych była uznana za tworzenie problemów. W pierwszych zakładach trzeba było wykonać plan innowacyjności, a w drugich, w których produkcję magnetofonów traktowano jako "wykorzystanie wolnych mocy produkcyjnych", nie można było zmienić oznaczenia modelu bo nie było by zgody "zjednoczenia" na rozpoczęcie produkcji nowego modelu i jeszcze zadawano by niewygodne pytania kto się zgodził na opracowanie nowej konstrukcji i je sfinansował...

Zależnie od rynku i umowy handlowej magnetofony licencyjne były produkowane początkowo pod markami licencjodawców lub pod marką "Unitra" z dopiskiem "licencja czyjaś". Potem, podobnie jak to było w polskim przemyśle samochodowym, licencjodawcy zaczęli się dystansować od naszych wyrobów. Można się spodziewać, że następowało to z racji zakończenia umów, jako skutek wprowadzanych modyfikacji lub sankcji gospodarczych nałożonych pod koniec 1981r. Zmiana marki umożliwiała też dostarczanie tych produktów lub produktów bazujących na licencyjnej technologii na rynki zagraniczne.

Znaczna część produkowanego sprzętu była eksportowana. Często zagraniczni importerzy zamawiali sprzęt pod własnymi markami nie umieszczając żadnej informacji, że zostały wyprodukowane przez Unitrę. Czasem pozostawiano wspólne oznaczenie typu, ale nie było to regułą. Zdarzały się też urządzenia montowane wyłącznie na zamówienie importerów i oficjalnie, poza brakami lub seriami próbnymi, w ogóle niedostępne na rynku krajowym. Nawet współcześnie (2014r.) można zauważyć w internetowych serwisach sprzedażowych, że niektóre urządzenia występują na rynku głównie w promieniu parudziesięciu kilometrów od zakładów, które je wyprodukowały, a w innych regionach kraju są praktycznie niedostępne.

Poniżej spis modeli. W nawiasie podaliśmy technologiczne pochodzenie mechanizmu magnetofonu wg obecnego stanu naszej wiedzy. Przy niektórych urządzeniach, które posiadamy lub znamy z przeszłości, zamieściliśmy dodatkowe komentarze (na oddzielnych podstronach).

Magnetofony produkcji ZRK

MK 125 ZRK 1971 (Thomson)
MK 121 ZRK 1972 (Thomson)
MK 122 ZRK 1972 (Thomson)
MK 125 IC ZRK 1972 (Thomson)
MK 146 ZRK 1974 (? czy ktokolwiek widział taki magnetofon lub ma jego zdjęcie?)
MK 235 Automatic ZRK 1977 (Grundig)
MK 232 Automatic ZRK 1980 (Grundig)
Kajtek / Walker PS101 ZRK 1986 (wygląda na konstrukcję własną)
Walker PS102 ZRK 1990
B 113 ZRK 1978 (M53x)
Kapral B113 IC ZRK (potem Lubartów) 1980 (M53x)
B 302 Ułan ZRK 1977 (Thomson)
B 303 ZRK 197? (Thomson)
B 303 Ułan ZRK 1979 (Thomson)

Magnetofony produkcji Lubartów

Należy zauważyć, że wiele urządzeń było produkowanych zarówno w ZRK, jak i w Lubartowie. Trudno określić okresy czasu w jakich były produkowane w poszczególnych zakładach.

MK 232P Lubartów 1980 (Grundig)
MK 250 Lelek (MK 450 Data Recorder) Lubartów 1987 (wygląda na konstrukcję własną)

Magnetofony produkcji Magmor

M-101 Magmor 1983 (wygląda na konstrukcję własną)

Magnetofony do przechowywania danych

MK 433 Data Recorder Lubartów 198? (Grundig)
MK 450 Pamięć magnetofonowa Lubartów 1988 (wygląda na konstrukcję własną)
K-1 198? (wygląda na konstrukcję własną)

Radiomagnetofony (przenośne i stacjonarne)

W wypadku radiomagnetofonów konstruktorzy zatrudniani przez Unitrę wykazywali się największą inwencją. Ilość opracowanych modeli jest bardzo duża. Pochodzenie mechanizmów magnetofonów jest w większości przypadków przewidywalne. Natomiast poszczególne konstrukcje radiomagnetofonów charakteryzują się sporą różnorodnością co do formy i kształtu. Zwracają też uwagę modele produkowane we współpracy z firmami z NRD i Czechosłowacji. Zwykle krajowe zakłady dostarczały mechanizm magnetofonu i dokonywały montażu urządzeń, natomiast kooperanci zagraniczni dostarczali zaawansowaną elektronikę.

Na poniższej liście znalazły się również radiomagnetofony stacjonarne. Jest to spowodowane tym, że takich konstrukcji było względnie niedużo (wg obecnego poziomu naszej wiedzy) i nie były mechanicznie rewolucyjne.

Wstępna (alfabetyczna) lista:

DIORA

Linda TP-331 Diora 197x (radiomagnetofon podobny do Joli, mechanizm Thomson)
Partner DMT-431 ? 1972 (urządzenie stacjonarne radio+magnetofon, mechanizm Thomson, wydaje się, że produkowany w Unitra-Rzeszów - oddział Eltry)
Polonez stereo DSS 361 Diora 1977 (urządzenie stacjonarne radio+gramofon+magnetofon MK53x)

ELTRA

Bogna RM 413 Eltra 1992
Bogna RM 4200 Eltra 1992
Bogna RR 413 Eltra 1991
CS 201, CS 202 Eltra 1989
CS 3001 Eltra 198? (kompaktowa wieża z oddzielnymi kolumnami)
Edyta i Edyta 2 RMS-823 Eltra 198x
Emilia RM 312 Eltra 198X (Grundig)
Emilia RM 407 Eltra 1983
Hania RMS 401 Eltra 1985
Hania RMS 4100 Eltra 199X
Jola 2 Eltra 1974 (Thomson)
Jola MKR 1251 Eltra 1973 (Thomson)
Klaudia 2 RMS 801 Eltra 198x
Klaudia RMS 801 Eltra 1982
Maja Eltra 1975 (MK53x)
Manuela 2 RMS 813 Eltra 198?
Manuela 3 RMS 818 Eltra 1990
Marta RM 405 Eltra 198x (Grundig)
MK 2500A Eltra 197x (Grundig)
RMS 816 Eltra 199x
RMS 817 Eltra 1986 (VEB Stern Radio Berlin (SRB))
Royal TR 1000 Eltra 198x (wersja eksportowa którejś Manueli)
Sankei TCR 88 (RMS 809) Eltra
SDKR 2000 Eltra 198x (kolejne wcielenie Manueli?)

LUBARTÓW

Condor RM-820S Lubartów 198x (wsp. Tesla)
Daria RM 801 Lubartów 1982 (MK53x?) (wsp. Tesla)
Daria RMS 802 Lubartów 1982 (MK53x?) (wsp. Tesla)
Daria RM 803S Lubartów 1983 (MK53x?) (wsp. Tesla)
Diamant Lubartów 1981 (wsp. Tesla?)
RM 301 Wilga Lubartów 198x (Grundig)
RM 303 Lubartów 199x (Grundig)
RM 350 Lubartów 198x
RM 805 S Lubartów 198x (MK53x?)
RM 830S TANDEM Lubartów 1989 (dwukasetowy radiomagnetofon z mechanizmami od MK250/MK450, podobno ostatni produkt zakładów w Lubartowie)