Video CD

Geneza

Odpowiednio wyposażone urządzenie zgodne z Philips CD-i umożliwiało odtwarzanie płyt z filmami w formacie Video CD. Premiera obydwu standardów była zaplanowana na grudzień 1991r. CD-i miało być pierwszym, referencyjnym odtwarzaczem Video CD. Jednak zespół tworzący specyfikacje standardu Video CD spóźniał się z pracami. Było to głównie spowodowane brakiem zatwierdzonej specyfikacji standardu MPEG-1 nad którym rozpoczęto pracę już w 1988 r., a oficjalnie zakończono dopiero w 1992 r. Dlatego w momencie premiery odtwarzacze CD-i zostały zaprezentowane wraz z płytami zawierającymi filmy w formacie "CD-i Video". Format "CD-i Video" był zasadniczo zgodny z podstawową wersją zapisu Video CD i MPEG-1 wg dokumentacji w wersjach nieoficjalnych (draft). Wydano tylko kilkadziesiąt tytułów w tym formacie i w ograniczonych ilościach. Chodziło o to, aby do czasu oficjalnego ustalenia nowego formatu, po premierze CD-i, zapełnić półki sklepowe płytami zgodnymi z tym urządzeniem. Gdy zakończono prace nad standardami MPEG-1 i Video CD. Format "CD-i Video" praktycznie został zarzucony, a wszystkie płyty z filmami ukazywały się już jako Video CD.

Video CD (VCD) nie należy mylić ze starszym formatem płyt CD Video (CDV). Płyty CDV były płytami hybrydowymi. Płyty te zawierały cyfrową część audio i część analogową z zapisem video w formacie identycznym jak w płytach LD. Część cyfrową płyt o rozmiarze 5" można było odtwarzać w zwykłych odtwarzaczach CD. Płyty 5" zawierały do 20 minut nagrania video. Płyty CDV występowały również w rozmiarze 8" i 12". Płyty CDV można odtwarzać tylko w niektórych odtwarzaczach LD. Stosowanie CDV zarzucono przed 1991 r. (do przeniesienia do art. o LD)

Możliwości

Video CD odtwarzało obraz w rozdzielczości 352x288 punktów w 24 bitowym kolorze. Cyfrowe pasmo przenoszenia było stałe w czasie. Dla sygnału video miało szerokość (bandwidth) 1150kbps, dla dźwięku 224kbps. Widać, że nie tylko obraz ale dźwięk był też mocno skompresowany (pasmo nieskompresowanego dźwięku CD to ponad 1,4Mbps). Wydaje się, że to całkiem przyzwoite wartości jak na oferowaną rozdzielczość 352x288 punktów.

Tworzenie płyt

Przyznam, że nie do końca wiem ani sobie wyobrażam jak wyglądały oryginalne systemy do przygotowywania materiału i tworzenia obrazów płyt Video CD. Nie mam też pojęcia jakich do tego celu używano komputerów. Może SGI? W końcu wejście video i obsługa MPEG-1 była opcją w tych maszynach już od końca lat 80-tych, a w standardzie od modelu Indy (1993). System IRIX umożliwiał zapisywanie długich plików (ponad 2GB). W każdym razie w roku 1991 musiał być to dość poważny problem techniczny, którego rozwiązanie wymagało sporych nakładów.

Po roku 1992 istniały sprzętowe rozwiązania rejestrujące obraz i dokonujące jego kompresji do formatu MPEG-1 bez udziału procesora komputera. Spotkałem się jeszcze nawet ze specjalizowanymi kartami ISA które potrafiły to robić, ale akurat to było bardzo drogie i relatywnie egzotyczne rozwiązanie.

Jednak mniej więcej od roku 1996-97 było to już możliwe (za rozsądne pieniądze) na domowych komputerach PC. Z jednej strony dawało się rejestrować nieskompresowany obraz video (karty PCI z układem bt848) dzięki szybkim dyskom UltraDMA (starsze dyski miały zbyt małą przepustowość), a potem kompresować zarejestrowany film do formatu MPEG-1 i nagrywać na płytach CD-R dzięki oprogramowaniu takich firm jak Adaptec lub CeQuadrat. Dysponując najszybszymi ;) ówcześnie dostępnymi maszynami można było tymczasowo przechwytywać obraz do plików w formacie IntelIndeo lub RealMedia. Bardziej zasobne osoby (ale już nie bogacze) lub profesjonaliści mogli pokusić się o zakup odpowiedniej karty PCI MPEG-1 z układami scalonymi (a jakże) Philipsa.

Myśląc o takich urządzeniach przychodzi mi jeszcze na myśl nazwa "Dazzle", ale te urządzenia pojawiły się później i można było za ich pomocą nawet przechwytywać video i zapisywać w formacie MPEG-2 z jakością DVD. Ale to już chyba było po roku 2000...

Jakość?

Trzeba wspomnieć, że Video CD nie było jakościowym szczytem marzeń. Wg specyfikacji na jednej płycie mieściło się do 74 minut nagrania video z stereofonicznym dźwiękiem. Jednak MPEG-1, to nie MPEG-4. Stopień kompresji był wielokrotnie mniejszy, a jakość znacznie gorsza niż w późniejszych systemach kompresji obrazu przy tej samej szerokości pasma (ew. przy tym samym rozmiarze pliku). Pamiętamy, że w udostępnionym w niejasnych okolicznościach standardzie DIVX około roku 1998, na jeden płycie CD można było zapisać cały przeciętny film (rzędu 90 minut) w jakości niewiele różniącej się od DVD.

W praktyce obraz z Video CD był porównywalny, a może nawet miał tylko ambicje być porównywalny z obrazem w standardzie VHS. Patrząc na to, co odtwarza się z płyt Video CD i analogowych LD (w szczególności w trybie jeden obraz na ścieżkę/obrót), to Video CD wypada wręcz poza klasowo (tzn. mało akceptowalnie).

Należy jednak wziąć pod uwagę, że odtwarzany obraz z Video CD był przeznaczony do wyświetlania na analogowych, kineskopowych telewizorach. Przy tej okazji można przyjąć, że obraz podlegał przy tym pewnemu analogowemu przetworzeniu (współcześnie powiedzielibyśmy "postprocesingowi"). Prowadziło to do subiektywnego odczucia wyższej jakości obrazu niż była w rzeczywistości. W szczególności jeżeli do jego oglądania wykorzystywało się relatywnie mały telewizor (o przekątnej ekranu rzędu 14"-21"). Brak tego przetwarzania wyraźnie powoduje subiektywną utratę jakości, co dobrze widać podłączając odtwarzacze CD-i/Video CD do współczesnych, dużych, płaskich telewizorów (LCD, OLED, Plasma).

Rozwój

W 1995 r. opracowano standard Video CD 2.0. Przewidywał możliwość wyposażenia płyty w bardziej zaawansowane menu (wzorowane na DVD) i m.in. rozluźniał pewne ścisłe ustalenia, jak np. dopuszczał użycie "dłuższych" płyt o pojemności ponad 640MB, użycie dźwięku monofonicznego gorszej jakości itp.

W zasadzie wszystkie odtwarzacze DVD potrafią też odtwarzać płyty Video CD i Video CD 2.0.

Planowano zastąpienie formatu Video CD przez SVCD (Super Video CD). Format ten przewidywał, przy zachowaniu prawie niezmienionej struktury płyty, wykorzystanie kompresji MPEG-2 i zapis obrazu o większej rozdzielczości (480x576 punktów). Płyty mimo zwiększonej pojemności (dopuszczono nawet płyty 800MB) mogły pomieścić zaledwie 35-40 minut nagrania. Ponieważ strumień danych był ponad dwa razy szerszy, odtwarzacze musiały być wyposażane w znacznie droższe napędy CD. Standard ten nie upowszechnił się poza Chinami. Jednak większość odtwarzaczy DVD potrafi odtwarzać takie płyty.

Powrót do CED, LD, CD-i Etc.